شبکه شخصی (PAN) چیست و کجا کاربرد دارد؟

شبکه شخصی یا PAN (مخفف Personal Area Network) شبکه کوچکی است که با محوریت یک شخص شکل می‌گیرد و معمولا محدوده‌‌ای به وسعت 10 متر را پوشش می‌دهد. مثلا شخصی که به‌سبب کارش همیشه با لپ‌تاپ، دوربین، چاپگر و... مسافرت می‌کند، می‌تواند آن‌ها را با کابل یا بی‌سیم (مثلا با وای‌فای) با هم مرتبط کند و شبکه‌ای (شخصی یا PAN) تشکیل دهد که فقط خود او کاربر آن است. یکی از وجوه تمایز شبکه شخصی (PAN) با شبکه محلی (LAN) نیز همین است. شبکه محلی اغلب به یک کاربر محدود نیست، اما شبکه PAN در اصل شخصی و کلا کوچک‌تر از شبکه LAN است.


                                                            

شکل 1. نگاره‌ای از یک شبکه شخصی (PAN)

شبکه محلی (LAN) چیست و کجا کاربرد دارد؟

شبکه محلی یا LAN (مخفف Local Area Network) شبکه‌ای یک یا چندکاربره متشکل از تجهیزات مختلف است که در محدوده جغرافیایی واحد و یک‌پارچه‌ای شکل می‌گیرد. شبکه محلی نمی‌تواند از نظر جغرافیایی پراکنده باشد. وقتی در خانه یا دفتر کارتان شبکه کوچکی متشکل از چند رایانه و یک چاپگر ایجاد می‌کنید، یک شبکه محلی یا LAN پدید آورده‌اید. اگر شرکتی که در آن کار می‌کنید، تمام رایانه‌ها و تجهیزات خود در طبقات مختلف یک ساختمان را با کابل یا اتصالات بی‌سیم به هم مرتبط کرده است، آن را نیز یک شبکه محلی یا LAN بدانید. در کل، بسیاری از شبکه‌های خانگی و شبکه‌هایی که در دفاتر کاری، موسسات آموزشی و... راه‌اندازی می‌شوند، شبکه محلی یا LAN هستند.
شبکه محلی (LAN) می‌تواند بی‌سیم، کابلی یا ترکیبی از هر دو باشد. معمولا در شبکه‌های محلی کابلی از فناوری اترنت و در شبکه‌های محلی بی‌سیم از وای‌فای استفاده می‌شود. اگر مسیریاب یا روتری داشته باشید که هم از اتصالات اترنت و هم از اتصالات وای‌فای پشتیبانی کند، می‌توانید در شبکه محلی‌تان هم‌زمان از تجهیزات بی‌سیم و کابلی بهره ببرد.
معمولا در شبکه‌های محلی خانگی تنها از یک روتر استفاده می‌شود و همان یک روتر همه تجهیزات متصل به شبکه محلی را مدیریت می‌کند. روتر کانون اتصال گره‌های شبکه می‌شود تا تجهیزات مختلفی همچون رایانه‌ها، چاپگرها، تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند با یکدیگر مرتبط شوند. روتر معمولا به مودم کابلی یا دی‌اس‌ال متصل می‌شود و بدین‌وسیله تجهیزات مختلف می‌توانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند. گاهی نیز به‌جای روتر، یک رایانه این نقش را بر عهده می‌گیرد و به نقطه دسترسی (اکسس‌پوینت) مرکزی دیگر تجهیزات شبکه LAN تبدیل می‌شود. در این‌صورت، رایانه مانند یک سرور عمل می‌کند و سایر رایانه‌ها و گره‌های شبکه به فایل‌ها و برنامه‌های موجود روی آن دسترسی می‌یابند. اگر بار کاری شبکه محلی زیاد باشد، از سروری اختصاصی که به آن سرور شبکه محلی (LAN Server) نیز می‌گویند، استفاده می‌شود. البته سرور شبکه محلی بیشتر در شبکه‌های کاری و آموزشی به کار می‌رود، زیرا اکثر کاربران خانگی به چنان قابلیت‌هایی نیاز ندارند. در شبکه‌های محلی سرورمحور، تجهیزات یا مستقیما و یا غیرمستقیم از طریق روتر یا سوئیچ به سرور متصل می‌شوند.
 

شکل 2. نگاره‌ای از یک شبکه محلی (LAN)

شبکه دانشگاهی (CAN) چیست و کجا کاربرد دارد؟

شبکه دانشگاهی یا CAN (مخفف Campus Area Network) در اصل متشکل از یک یا چند شبکه محلی (LAN) اختصاصی است که غالبا با سوئیچ و روتر به هم متصل هستند. شبکه‌ دانشگاهی یا CAN به‌رغم نامی که بر آن نهاده‌اند، نه فقط در دانشگاه‌ها بلکه در دیگر موسسات آموزشی و نیز در مراکز نظامی، شرکت‌ها، آژانس‌های دولتی و برخی سازمان‌های مشابه نیز کاربرد دارد.  
شبکه دانشگاهی (CAN) غالبا وسیع‌تر از شبکه LAN است و گاهی چند ساختمان نزدیک هم را در بر می‌گیرد. مثلا شبکه CAN یک دانشگاه می‌تواند بخش‌های مختلفی همچون ساختمان‌های مدیریتی، فضاهای آموزشی، کتابخانه‌ها و مراکز دانشجویی را که در فضایی بزرگ گسترده شده‌اند، به هم متصل ‌کند. امروزه گره‌های شبکه CAN با فیبر نوری و با استفاده از فناوری اترنت پرسرعت (مثل اترنت گیگابیتی یا اترنت 10 گیگابیتی) به هم متصل می‌شوند.
شبکه CAN برخلاف شبکه گسترده (WAN)، از یک‌ نقطه واحد مدیریت و نگهداری می‌شود و مدیران شبکه CAN می‌توانند دسترسی به آن را رصد، تایید یا محدود کنند. دیواره‌های آتش (فایروال‌ها) نیز معمولا بین شبکه CAN و اینترنت مستقر می‌شوند تا شبکه را از دسترسی غیرمجاز محافظت کنند.
باتوجه به این‌که ارتباطات درون شبکه CAN روی یک شبکه محلی شکل می‌گیرد، انتقال داده‌ها بین سامانه‌های درون شبکه اغلب سریع‌تر از سرعت عادی اینترنت و لذا به‌اشتراک‌گذاری فایل‌های بزرگ با دیگر کاربران شبکه ساده‌تر است.
ضمنا شبکه‌های CAN چون اختصاصی هستند و معمولا بخش‌های متعددی را به هم وصل می‌کنند، مجوزهای دسترسی‌شان محدودتر و دقیق‌تر است.

شبکه شهری (MAN) چیست و کجا کاربرد دارد؟

شبکه شهری یا MAN (مخفف Metropolitan Area Network) شبکه‌ای است که می‌تواند در بخشی از یک شهر یا تمام آن گسترده شود. شبکه شهری (MAN) بزرگ‌تر از شبکه‌ محلی (LAN) و شبکه دانشگاهی (CAN)، اما کوچک‌تر از شبکه گسترده (WAN) است. شبکه‌ MAN ممکن است متعلق به یک سازمان یا ترکیبی از شبکه‌های چند سازمان باشد که به یکدیگر متصل شده‌اند. مثلا سازمان‌ بزرگی که در نقاط مختلف شهر شعبات و دفاتری دارد، با متصل کردن شبکه‌های محلی‌اش در نقاط مختلف شهر، یک شبکه MAN تشکیل می‌دهد.
شبکه شهری (MAN) زیرگونه‌ای نیز دارد که به آن شبکه بی‌سیم شهری یا MWN (مخفف Municipal Wireless Network) گفته می‌شود. گاهی شرایطی فراهم می‌شود تا شهروندان بتوانند با اتصال به شبکه بی‌سیم شهری (MWN) به اینترنت دسترسی پیدا کنند. مثلا تصور کنید یکی از سازمان‌های شهر، با یک‌پارچه‌سازی شبکه‌های خود در تمام اماکن تحت مدیریتش، شبکه‌ای شهری پدید می‌آورد و به مردمی که در برخی از این اماکن (مثلا دفاتر خدماتی) حضور می‌یابند، اجازه می‌دهد از طریق این شبکه بی‌سیم شهری به اینترنت دسترسی یابند.

شبکه گسترده (WAN) چیست و کجا کاربرد دارد؟

شبکه گسترده یا WAN (مخفف Wide Area Network) شبکه ارتباطی توزیع‌شده‌ای است که از اتصال چند شبکه محلی (LAN) پدید آمده است. شبکه WAN برخلاف شبکه LAN به یک نقطه جغرافیایی محدود نیست. مثلا در صورت نیاز می‌توان در نقاط مختلف جهان شبکه‌های محلی یا شبکه‌های شهری مجزایی ایجاد کرد و سپس با متصل کردن آن‌ها به هم، یک شبکه گسترده یا WAN پدید آورد. شبکه‌ گسترده (WAN) از تمام شبکه‌های دیگری که پیش‌تر توضیح داده شد، بزرگ‌تر است. باتوجه به این‌که اینترنت مجموعه‌ای از شبکه‌های به هم پیوسته است، آن را بزرگ‌ترین شبکه WAN جهان می‌دانند. معمولا برای متصل کردن یک شبکه محلی به شبکه WAN از یک روتر یا دیگر تجهیزات چندمنظوره استفاده می‌شود. شبکه‌های گسترده بزرگ به کاربران اجازه می‌دهند دسترسی‌شان به اپلیکیشن‌ها، خدمات و دیگر منابع متمرکز شبکه را با یکدیگر به اشتراک نهند؛ درنتیجه دیگر لازم نیست در هر یک از نقاط مختلف، سرور، فایروال و تجهیزات مجزایی از این دست نصب شود.  
 

شکل 3. این تصویر تفاوت وسعت شبکه محلی (LAN) و شبکه شهری (MAN) و شبکه گسترده (WAN) را نشان می‌دهد. شبکه گسترده، می‌تواند ترکیبی از شبکه‌های شهری باشد که خود آن‌ها نیز از ترکیب شبکه‌های محلی پدید می‌آیند.

یادآوری پایانی درباره تفاوت شبکه PAN و LAN و CAN و MAN و WAN

همانطور که گفته شد، وسعت همیشه نمی‌تواند به‌تنهایی وجه تمایز و تفاوت شبکه‌های PAN و LAN و CAN و MAN و WAN از یکدیگر باشد، چون گاهی ممکن است دو شبکه متفاوت (مثلا LAN و CAN) وسعت تقریبا یکسانی داشته باشند. لذا در کنار وسعت که یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز این شبکه‌هاست، اهداف و کاربردهای هر شبکه نیز در این خصوص اهمیت دارد.