منبع‌های تغذیه‌ی ارزان قیمت شاید بتوانند از قطعات کامپیوتر شما در برابر کم و زیاد شدن ناگهانی جریان برق محافظت کنند، ولی در صورتی که برق قطع شود کاری از دست آن‌ها بر نمی‌آید. در چنین شرایطی است که باید یک باتری پشتیبان داشته باشید. این باتری‌ها با نام منبع تغذیه‌ی بدون وقفه (UPS) شناخته می‌شوند.
نکته: اگر نمی‌خواهید تمام مطلب را بخوانید، مدلی که ما به شما پیشنهاد می‌کنیم CyberPower 1500VA است که با قیمتی معادل ۱۴۰ دلار یا کمتر در بازار وجود دارد. هرچند با کمی جستجو در بازار می‌توانید گزینه‌های ارزان‌تری را هم پیدا کنید، اما به قول معروف هر چقدر پول بدهید همان قدر هم آش می‌خورید.
منبع تغذیه‌ی بدون وقفه چیست؟
قطع ناگهانی برق و بالا و پایین شدن جریانات الکتریکی اصلی‌ترین علت صدمه دیدن کامپیوتر و سایر قطعات حساس الکترونیکی است. منبع‌های تغذیه‌ی ارزان قیمت هم تا حد خوبی می‌توانند در مقابل بالا و پایین شدن جریانات برق از دستگاه شما محافظت کنند، اما در برابر افت ولتاژ، محدودیت جریان، قطعی برق یا مسائل این چنینی کاری از دست این دستگاه‌ها بر نمی‌آید.
برای محافظت کردن از کامپیوتر در برابر وقفه‌های منبع تغذیه به یک باتری پشتیبان نیاز دارید. واحدهای UPS مثل منبع‌های تغذیه یک باتری داخلی بزرگ دارند که در برابر وقفه‌های موجود نقش بافر را ایفا می‌کند. بافر می‌تواند بسته به اندازه‌ی واحد آن از چند دقیقه تا یک ساعت یا بیشتر دوام بیاورد.
ساده‌ترین روش برای درک کارکرد UPS-ها این است که آن‌ها را بر روی لپتاپ در نظر بگیرید. فرض کنید در خانه هستید و لپتاپ خود را به یک منبع تغذیه‌ی مناسب وصل کرده‌اید. اما ناگهان برق قطع و همه جا تاریک می‌شود. منتها کاری که داشتید روی لپتاپ انجام می‌دادید از بین نمی‌رود چون بلافاصله بعد از قطع شدن برق، سیستم منبع تغذیه را از جریان شهری به باتری پشتیبان منتقل کرده است. حالا کلی زمان دارید تا کار خود را ذخیره کنید و بعد با خیال راحت دستگاه را خاموش نمایید.
ولی کامپیوترهای دسکتاپ مثل لپتاپ‌ها باتری داخلی ندارند. اگر در هنگام کار با کامپیوتر برق برود، سیستم فورا متوقف (Halt) می‌شود. با این کار نه تنها کار شما از دست می‌رود، بلکه این اتفاق استرس زیادی به دستگاه وارد می‌کند. در همه‌ی سال‌هایی که با کامپیوترها کار می‌کنم مدام شاهد این بوده‌ام که اکثر ایرادات سخت‌افزاری به خاطر همین استرس‌هایی است که به شکل‌های مختلف مثل خاموش شدن ناگهانی سیستم به دستگاه وارد می‌شود.
یک واحد UPS، حداقل در کوچک‌ترین اندازه، می‌تواند زمان مناسبی برای شما بخرد تا با خیال راحت بتواند دستگاه را خاموش کنید یا آن را به حالت Hibernate ببرید. در این حالت اگر تا زمانی که هنوز شارژ دارید برق برگردد، عملاً بدون هیچ وقفه‌ای می‌توانید ادامه کار خود را دنبال کنید. حتی اگر خودتان پای کامپیوتر نباشید، بسیاری از UPS-ها نرم‌افزاری دارند که در صورت سوئیچ کردن منبع تغذیه به باتری پشتیبان می‌توانند به طور خودکار دستگاه را خاموش کنند.
اگر این توضیحات برای قانع شدن شما کافی است، با ادامه‌ی مطلب همراه باشید تا به شما نشان دهیم که از UPS چه چیزی می‌خواهید، چقدر انرژی UPS لازم دارید و این قطعه چه قابلیت‌هایی دارد.
در کجای خانه به UPS نیاز داریم؟
بازار UPS-ها بسیار گوناگون است. واحدهای کوچک رومیزی‌ای وجود دارد که طراحی شده تا کامپیوتر دسکتاپ شما را به مدت ۱۰ دقیقه روشن نگه دارد. علاوه بر این واحدهای بزرگی به اندازه‌ی فریزر هم وجود دارد که می‌تواند یک مجموعه‌ی کامل از سرورها را در طول مدت زمان قطعی برق روشن نگه دارد.
با این حساب با پرداخت چند صد تا چندین هزار دلار می‌توانید UPS-هایی با کاربردها و اندازه‌های مختلف بگیرید. مهم‌ترین گام در هنگام انتخاب UPS و فرآیند خرید این است که بنشینید و مقدار انرژی مورد نیاز خود را حساب کنید.
ابتدا همه‌ی سیستم‌های خانه یا محل کار خود را که به باتری پشتیبان نیاز دارند مشخص کنید. هر کس اولویت‌های خاصی دارد. ما در این مطلب یک خانه را به عنوان نمونه می‌گیریم تا به شما نشان دهیم که یک منزل عادی به طور متوسط چه قدر انرژی نیاز دارد.
واضح‌ترین سیستم هر خانه‌ای کامپیوتر رومیزی است. ما در مثالمان دو کامپیوتر رومیزی داریم؛ یکی برای اتاق کار و دیگری برای اتاق بازی بچه‌ها.
مورد بعدی که از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد، هر نوع سیستم کامپیوتری ثانویه‌ای مثل مدیا سرور یا شبکه‌های مخصوص پشتیبان‌گیری است. ما فرض می‌کنیم که در زیرزمین خانه یک سرور پشتیبان یا مدیا سرور داریم.
علاوه بر کامپیوترهای اصلی و کمکی، فکر می‌کنید کامپیوتر دیگری باشد که در صورت قطع شدن برق بخواهید آن‌ها را روشن نگه دارید؟ ما در این مثال مودم، روتر و سیستم Wi-Fi را هم جزو این دسته در نظر می‌گیریم. البته مودم‌ها معادل دقیقی برای با خیال راحت خاموش شدن ندارند، ولی مثلاً مودم من در صورتی که با قطع برق مواجه شود باید دوباره به صورت دستی ریست و راه‌اندازی شود. اضافه کردن این دستگاه به واحد UPS اضافه بار زیادی به انرژی مورد نیاز UPS نمی‌افزاید ولی با این کار علاوه بر محافظت از این دستگاه سنگینی یک کار اضافی از روش دوش شما برمی‌دارد.
اندازه‌ی UPS من باید چقدر باشد؟
در کمترین حالت ممکن، آن قدر توان لازم دارید که در زمان مناسب بتوانید کامپیوتر خود را با خیال راحت خاموش کنید. این کمترین حالت ممکن و قابل قبول می‌باشد. اگر UPS شما توان کافی نداشته باشد و نتواند تا لحظه‌ای که دستگاه به طور کامل خاموش می‌شود روشن بماند، دستگاه شما در معرض صدمات سخت‌افزاری و از دست رفتن اطلاعات قرار می‌گیرد.
پس چگونه می‌توانید انرژی مورد نیاز سیستم را محاسبه کنید؟ اولین قدم این است که انرژی مورد نیاز بخش‌های مرکزی و سایر قطعاتی را که می‌خواهید در حین قطعی برق روشن بمانند پیدا کنید. مثلاً ما در سرور خانگی‌مان اصلاً لازم نداریم که بار قطعات اضافی را محاسبه کنیم چون هیچ قطعه‌ی اضافه‌ای نداریم. از طرف دیگر دو کامپیوتری دیگری که گفتیم دستگاه‌های اضافه‌ای نظیر مانیتور، هارد درایو اکسترنال و غیره دارند. پس برای این کامپیوتر باید توان اضافه‌ای در نظر بگیرید تا در صورت قطعی برق مانیتور هم روشن بماند تا بتواند با دستگاه کار کنید.
بگذارید ابتدا توان مورد نیاز سرور خانگی‌مان را محاسبه کنیم، چون این سرور ساده‌ترین دستگاه در خانه‌ی ماست. اگر می‌خواهید محاسبات شما کاملاً دقیق باشد از یک ابزار مخصوص محاسبه‌ی انرژی استفاده کنید تا الگوهای مصرفی دقیق دستگاه‌ها را ببینید.
مضاف بر این، مشخصات منبع تغذیه‌ی کامپیوتر را هم می‌توانید به عنوان معیاری برای حداکثر توان مصرفی کامپیوتر خود در نظر بگیرید. اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که یک منبع تغذیه‌ی ۴۰۰w به طور دائم از جریان ۴۰۰w استفاده نمی‌کند. سرور خانگی ما یک منبع تغذیه‌ی ۴۰۰w دارد ولی وقتی توان مصرفی آن را به شکل دقیق محاسبه کردیم، حداکثر برق مصرفی دستگاه ۳۰۰w و در اکثر اوقات حول و حوش ۲۵۰w بود.
اگر می‌خواهید جانب احتیاط را در محاسبه‌ی توان لازم دستگاه رعایت کنید، می‌توانید حداکثر خروجی منبع تغذیه‌ی دستگاه و قطعات جانبی را در نظر بگیرید. علاوه بر این، با استفاده از یک دستگاه اندازه‌گیری و اختصاص مبلغی بیشتر برای قابلیت‌های منبغ تغذیه به جای خرید یک باتری بزرگتر، دقت محاسبات خود را افزایش دهید.
صرف نظر از این که دقت روش محاسبه‌ی شما زیاد یا کم باشد، یک مقدار وات دارید. در مثال ما این مقدار ۴۰۰w است.
با یک محاسبه‌ی سرانگشتی راحت می‌توانید مشخص کنید که توان مورد نیاز منبع تغذیه‌ی شما چقدر است:
۱.۶ * میزان وات = حداقل آمپر-وات (VA)
آمپر-وات استاندارد اندازه‌گیری ظرفیت واحدهای UPS است. با استفاده از معادله‌ی بالا می‌توانیم ببینیم که نرخ VA مورد نیاز ما برای ۴۰۰w حدود ۶۴۰ VA می‌باشد.
اما این مقدار حداقلی تا چه مدت می‌تواند سیستم را روشن نگه دارد؟ متاسفانه، روشی مثل روش محاسبه‌ی حداقل آمپر-وات لازم برای محاسبه‌ی سرانگشتی زمان روشن ماندن دستگاه وجود ندارد. در واقع به دست آوردن اطلاعات لازم (به خصوص نرخ کارایی) آن قدر دردسر دارد که بهتر است از جدول‌های تخمینی خود سازنده استفاده کنید. چند نمونه از ابزارهای محاسبه/انتخاب منبع‌های تغذیه‌ی محبوب بازار را در زیر می‌بینید:
- APC’s UPS Selector
- CyberPower’s UPS Advisor
- Tripp Lite’s Selector Guide
از نظر عملی، وقتی حداقل آمپر-وات لازم برای سیستم خود را محاسبه کردید، باید به مقایسه‌ی زمان اجرایی منبع‌های تغذیه‌ی مختلف بپردازید تا ببینید حداقل آمپر-وات مورد نیاز در مقابل سیستم‌های قوی‌تر به چه شکل است تا بهتر بتوانید برای پرداخت پولِ بیشتر تصمیم‌گیری کنید.
سه مدل اصلی منبع‌های تغذیه‌ی بدون وقفه
تا این جا مشخص کردیم که چرا به UPS نیاز داریم و UPS ما چقدر باید توان داشته باشد. علاوه بر این دو فاکتور، دانستن این نکته مهم است که فناوری‌های UPS موجود در بازار چه تفاوت‌هایی با هم دارد و چرا دو منبع تغذیه با مشخصات ۱۰۰۰ VA باید صد دلار یا بیشتر با هم اختلاف قیمت داشته باشند.
در حال حاضر سه نوع استاندارد برای طراحی انواع مختلف UPS داریم. ارزان‌ترین نوع این منابع تغذیه با نام Offline/Standby UPS شناخته می‌شود. اگر مدل UPS مدنظر شما بر روی بدنه‌ی آن مشخص نشده، این دستگاه احتمالاً از نوع Standby UPS است.
منبع‌های تغذیه‌ی Standby باتری خود را شارژ کرده و بعد منتظر قطع شدن برق می‌مانند. وقتی برق قطع شود، منبع تغذیه‌ی Standby به باتری پشتیبان تبدیل می‌شود. این تبدیل در عرض ۲۰ تا ۱۰۰ میلی ثانیه انجام می‌گردد، و در محدوده‌ی تحمل اکثر قطعات الکترونیکی قرار دارد.
منبع تغذیه‌ی Line-Interactive از نظر طراحی شباهت زیادی به مدل Standby دارد، اما حاوی یک مبدل ویژه است. این مبدل ویژه به منبع تغذیه کمک می‌کند تا از پس قطع و وصلی‌های جریان برق بهتر بربیاید. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کند که قطعی و نوسان برق زیاد رخ می‌دهد، بهتر است کمی بیشتر هزینه کنید و یک Line-Interactive UPS بخرید.
منبع تغذیه‌ی Online گران‌ترین نوع منابع تغذیه است، چون مدارکشی اضافه‌ی زیادی می‌طلبد. Online UPS دستگاه‌های متصل به خود را به طور کامل از پریز برق جدا می‌کند. این دستگاه‌ها به جای این که با مشاهده‌ی اولین علامت از نوسانات برقی مثل مدل‌های Standby و Line-Interactive وارد عمل شود، به طور پیوسته جریان پریز برق را از طریق سیستم باتری خود فیلتر می‌کند. از آن جایی که قطعات الکترونیکی سیستم همیشه به باتری وصل هستند، عملاً حتی برای چند میلی ثانیه هم وقفه‌ای در جریان برق به وجود نمی‌آید. با این حساب منبع تغذیه‌ی Online یک فایروال الکترونیکی موثر بین دستگاه شما و جهان خارج است که برق را گرفته و به شکل پایدار در اختیار قطعات مورد نیاز قرار می‌دهد. قیمت این نوع از منابع تغذیه حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ درصد بیشتر از مدل‌های Line-Interactive است.
قابلیت‌های ثانویه‌ای که شاید به دردتان بخورد
با وجود این که منابع تغذیه‌ی بدون وقفه عملاً فقط یک باتری پیشرفته هستند، ولی ده‌ها قابلیت کوچک هم وجود دارد که می‌تواند تجربه‌ی کاربری شما را ارتقا دهد. حالا که با اندازه و مشخصات پایه‌ی منابع تغذیه آشنا شدید، بگذارید نگاهی هم به قابلیت‌های اضافه‌ی این دستگاه‌ها داشته باشیم.
سازگاری با نرم‌افزارها یا سیستم عامل‌های مختلف: UPS یک منبع تغذیه‌ی ساده که به آن باتری وصل شده باشد نیست. UPS-ها بسته به قیمت‌شان با روش‌های مختلفی به کامپیوتر وصل می‌شوند. در اکثر منابع تغذیه، این اتصال از طریق یک کابل ساده‌ی USB انجام می‌شود تا هنگامی که از برق بر روی باتری سوئیچ می‌شود دستگاه بتواند به کامپیوتر هشدار بدهد و سیستم را خاموش کند.
در هنگام خرید UPS در نظر داشته باشید که منبع تغذیه‌ی مورد نظر شما اولاً قابلیت برقراری ارتباط با دستگاه‌های مختلف را داشته باشد، ثانیاً بتواند با سیستم عامل دستگاه‌های شما ارتباط برقرار کند. اگر از ویندوز استفاده می‌کنید چندان جای نگرانی وجود ندارد، ولی اگر از مک یا لینوکس استفاده می‌کنید باید دقت بیشتری به خرج بدهید تا بعداً معلوم نشود که دستگاه فرق با ویندوز سازگار بوده است.
تعداد خروجی‌ّها: منبع‌های تغذیه معمولاً ترکیبی از خروجی‌های باتری محور و غیرباتری محور دارند. مطمئن شوید که خروجی‌های مورد نیاز شما توسط دستگاه مدنظرتان پوشش داده شده باشد. برخی از برندها در این زمینه قابلیت‌های خاصی دارند؛ مثلاً خروجی‌های جانبی وجود دارد که برای ذخیره‌ی انرژی دستگاه‌های جانبی را به طور خودکار به خواب می‌برد.
فیلترهای کابلی: اگر مطمئنید که می‌خواهید از این منبع تغذیه برای مودم و روتر کابلی خود استفاده کنید، یعنی مثلاً می‌خواهید مطمئن شوید که مشخصات UPS برای کابل‌های اترنت و Coax شامل پورت‌های ایمن در برابر قطعی برق می‌باشد، باید به این ویژگی دقت کنید. (نکته: پورت‌های اترنت در منبع‌های تغذیه تا حد زیادی مشکل‌دار هستند، بنابراین اغلب بهتر است منبع اترنت را محدود کنید، یعنی به جای این که نگران محدودسازی جداگانه‌ی هر کابل باشید، روتر یا سوئیچ شبکه را قبل از این که به کامپیوتر یا هر دستگاه دیگری برسد محدود کنید.)
نمایشگر: همه‌ی منبع‌های تغذیه نمایشگر ندارند (و این مورد شاید اهمیت چندانی برای شما نداشته باشد)، اما در مواردی شاید همین نمایشگر مفید واقع شود. منبع‌های تغذیه‌ی قدیمی و مدل‌های جدیدتر رده پایین نمایشگر ندارند. پس برای گرفتن بازخورد از این دستگاه‌ها یا باید از کابل USB یا سریال استفاده کنید یا از روی بوق‌های دستگاه اتفاقات را رصد نمایید. یک نمایشگر کوچک که بتواند اطلاعات اضافه‌ای مثل زمان اجرایی باقی مانده، وضعیت باتری و سایر جزئیات را در اختیار شما قرار دهد بسیار مفید است.
سروصدا/فن‌ها: منبع‌های تغذیه‌ی کوچک معمولاُ فن ندارند. مدل‌های بزرگتر اغلب فن دارند، به همین خاطر بهتر است ابتدا تحقیق کنید تا ببینید صدای تولیدی این فن‌ها چقدر است. البته اگر می‌خواهید منبع تغذیه را در کنار سروری که در زیرزمین خانه‌تان قرار دارد بگذارید شاید این موضوع اهمیت چندانی نداشته باشد، ولی اگر بخواهید آن را در اتاق خواب خود بگذارید، این موضوع به یک مسئله‌ی جدی تبدیل می‌شود.
باتری قابل تعویض: آیا منبع تغذیه‌ی مورد نظر شما باتری قابل تعویض دارد؟ قیمت هر باتری چقدر است؟ باتری‌های UPS تا ابد کار نمی‌کنند (کارکرد ۳ تا ۵ ساله برای یک باتری UPS مناسب است). زمانی که باتری از کار افتاد، یا باید یک باتری جدید بخرید (اگر امکان تعویض باتری وجود داشته باشد) یا کلاً منبع تغذیه‌تان را عوض کنید. اگر منبع تغذیه‌ی مدنظر شما از نظر قیمت خیلی ارزان نیست، بهتر است این مورد را حتماً در نظر بگیرید.
گیج که نشدید؟ توصیه‌ی ما این است
در این مقاله به مسائل بسیاری پرداختیم. اگر احساس می‌کنید که گیج شده‌اید و در حال حاضر فقط می‌خواهید یک نفر به شما یک توصیه‌ی دوستانه و قابل اتکا بکند، احساس‌تان کاملاً منطقی است.
با وجود این که توصیه‌ی ما این است که منبع تغذیه‌ی شما حتماً باید با ویژگی‌های مدنظرتان تطابق داشته باشد (و این کار جز با انجام محاسبات مربوطه و مقایسه‌ی محصولات مختلف ممکن نیست)، ولی این باعث نمی‌شود که برایتان چند توصیه‌ی خوب و تجربه محور نداشته باشیم.
وقتی صحبت از ارزشمندترین محصول به ازای زمان اجرا و قابلیت‌های اضافه می‌شود، به راحتی نمی‌توان از برند CyberPower چشم‌پوشی کرد. هرچند APC هم شرکتی با تاریخچه‌ی غنی و حضور مداوم در این حوزه است، اما قیمت محصولات آن‌ها معمولاً آن قدر زیاد می‌باشد که کاربران خانگی تمایلی نسبت به این محصولات نشان نمی‌دهند.
در حال حاضر خط تولید AVR Intelligent LCD Mini-Tower این برند بهترین محصول بازار است که یک باتری حجیم (و قابل تعویض با کمتر از ۵۰ دلار)، چندین پورت محافظت در برابر قطعی، یک نرم‌افزار مدیریتی قوی، یک ضریب فرم جذاب و یک پنل LCD مناسب خواندن دارد.
مدل‌های این خط تولید از ۸۵۰VA تا ۱۵۰۰VA گسترده است و پرفروش‌ترین آن‌ها مدل ۱۳۵۰VA می‌باشد که حدود ۱۲۰ دلار قیمت دارد. هسته‌ی طراحی و قابلیت‌های کل خط تولید AVR کاملاً مشابه یکدیگر می‌باشد، اما در مدل ۸۵۰VA زمان اجرا به خاطر باتری کوچک‌تر کمی کاهش یافته است.
حالا شاید بگویید وقتی UPS-هایی با قیمت کمتر از ۸۰ دلار، نرخ انرژی پایین‌تر و ضریب فرم کوچک‌تر پیدا کرده‌ام، چرا نباید از همین مدل‌ها بخرم؟ اما باید بدانید که اکثر منبع‌های تغذیه‌ی کوچک Line-Interactive نیستند. از بخش‌های بالاتر مطلب حتماً به یاد دارید که منبع تغذیه‌ی Line-Interactive آن قدر پیشرفته است که بتواند قطعی و نوسانات برق را نه در باتری بلکه بر روی خط مدیریت کند. اکثر وقفه‌های برقی دقیقاً از همین نوع هستند (و کمتر پیش می‌آید که برق کاملاً قطع شود)، پس مدل‌های Line-Interactive با فشار نیاوردن به باتری برای اصلاح این نوسانات و قطعی‌های جزئی بهترین گزینه هستند. علاوه بر این، اگر برق کاملاً قطع شود، با داشتن یک منبع تغذیه‌ی ۱۰۰۰VA+ می‌توانید مطمئن باشید که توان کافی برای تمام کردن کارها و خاموش کردن کامپیوتر را خواهید داشت. حتی در بسیاری از موقعیت‌ها، توان منبع تغذیه آن قدر زیاد است که بتواند در تمام طول قطعی (که معمولاً کوتاه می‌باشد) انرژی کافی برای استفاده از دستگاه را برای شما فراهم کند.
اکنون با مطالعه‌ی مطالب بالا آماده هستید تا بر اساس نیازهای خود به بازار بروید و یک UPS خوب بخرید.